Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
Dbanie o prawa człowieka to priorytety współczesnego społeczeństwa. Zasady, jakimi należy się kierować w tej kwestii wyznacza Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, którą uchwalono ponad pół wieku temu. Zbiór standardów dotyczących ochrony ludzkich praw powstał z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych. To najważniejszy tego typu dokument.
Oficjalnym miejscem i datą uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka jest Paryż, 10 grudnia 1948 roku. Okrucieństwa II wojny światowej były bodźcem do stworzenia jasno sprecyzowanych praw każdego obywatela świata. Podstaw Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka należy szukać w alianckich dokumentach z okresu wojennego, m.in. Karty Atlantyckiej oraz Karty Narodów Zjednoczonych. Ponadto źródłem do stworzenia Deklaracji były doświadczenia Ligi Narodów. Ideę powołania do życia takiego dokumentu przedstawiły trzy państwa członkowskie ONZ: Kuba, Panama i Urugwaj. Na czele Komisji Praw Człowieka, działającej z ramienia Rady Gospodarczo-Społecznej, stanął Kanadyjczyk John Peters Humphrey. Ważną rolę przy tworzeniu Deklaracji miała Eleanor Roosevelt, żona prezydenta Stanów Zjednoczonych, która przyczyniła się również do popularyzacji tego dokumentu na świecie. Oryginalny zbiór zasad został spisany w języku francuskim. W wielu punktach wzorowano się na
Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku, czyli z okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Gotowy dokument zaprezentowano na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Żaden kraj, spośród 58 państw członkowskich ONZ, nie wyraził sprzeciwu, jednak osiem wstrzymało się od głosu. Wśród nich była Polska, która negowała pojęcie powszechności praw człowieka podane w Deklaracji. W skład Powszechnej Deklaracji Praw człowieka ONZ wchodzi preambuła oraz 30 artykułów. Tekst jest niezmienny i nie można go w jakikolwiek sposób poprawiać. Najważniejsze zasady podane w Deklaracji dotyczą: równości wszystkich ludzi pod względem godności i praw oraz rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia. Każdy człowiek ma prawo do życia, prawo do osobowości prawnej, prawo do sądu, prawo do życia osobistego i rodzinnego, prawo wyboru miejsca zamieszkania, prawo do obywatelstwa. W dokumencie wyszczególniono również zasadę równości kobiet i mężczyzn, prawo do własności, wolność myśli, sumienia, wyznania, zgromadzania i stowarzyszania się, uczestnictwa w życiu politycznym i społecznym oraz prawo do pracy, wypoczynku, dostępu do nauki, zdrowia, kultury. Zakazane są natomiast tortury, niewolnictwo i dyskryminacja.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie ma mocy prawnej, ale jasno określa zasady państw członkowskich ONZ. Istotnym uzupełnieniem dokumentu z 1948 roku są traktaty: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, które obowiązują od 1976 roku. W ostatnich trzech dekadach uchwalono kolejne traktaty, których zadaniem jest normalizowanie wszelkich kwestii dotyczących ochrony praw człowieka. Po reformie ONZ w 2006 roku Komisję Praw Człowieka zastąpiła Rada Praw Człowieka.