Europejski Trybunał Praw Człowieka

Spory dotyczące przestrzegania praw człowieka na arenie międzynarodowej trudno jest rozstrzygać, zwłaszcza gdy strony dzieli znaczna odległość oraz różnice w przepisach prawach, jakie obowiązuje w danym kraju. Z tego też względu w 1959 roku powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka jako organ sądownictwa międzynarodowego na terenie Europy. W ten sposób wyrok zapadać będzie bez względu na miejsce. Siedziba Trybunału znajduje się w Strasburgu, we Francji. W 1998 roku ustanowiono, iż będzie to jedyny organ sądowy, zajmujący się sprawami naruszenia praw z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zastępując jednocześnie Europejską Komisję Praw Człowieka i Trybunał Praw Człowieka.

Najważniejszym zadaniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jest rozpatrywanie skarg, jakie mogą składać obywatele wszystkich państw członkowskich Rady Europy, aktualnie jest ich 47. Sprawy mogą dotyczyć wyłącznie kwestii zawartych w Konwencji i dodatkowych traktatach. Trybunał uznaje się bowiem za organ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, i właśnie w tym dokumencie określono dokładne kompetencje i sposób działania Trybunału.

Warto nadmienić, że kandydatury na sędziów przedstawia dane państwo członkowskie, ale ostateczny wybór dokonywany jest przez Zgromadzenie Parlamentarne.

Zgodnie z ustaleniami wśród sędziów Trybunału „powinni być ludźmi o najwyższym poziomie moralnym i muszą albo posiadać kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzędu sędziowskiego, albo być prawnikami o uznanej kompetencji”. Dzięki temu zapadające decyzje mają być niepodważalne i sprawiedliwe. Aktualnie w skład Rady Europy wchodzi 47 państw, dlatego też Trybunał liczy 47 sędziów.

Kadencja wynosi 6 lat (do 2010 było to 9 lat) i nie ma możliwości reelekcji. Wymogiem jest też wiek – sędzia nie może mieć więcej niż 70 lat. Aby zachować bezstronność sędziowską zakazane jest zaprezentowanie jakiejkolwiek ze stron oraz wszelkie doradztwo, które mogłoby mieć wpływ na ostateczny wynik sprawy. Polskim sędzią, obecnie pracującym w Trybunale, jest Krzysztof Wojtyczek. To ważne stanowisko w Europejskim Trybunale Praw Człowieka piastuje od 2012 roku.

Wyroki wydawane są przez cały Trybunał, ale pojedynczą sprawą zajmują się mniejsze grupy takie jak: 3-osobowy Komitet, 7-osobowa Izba lub 17-osobowa Wielka Izba. Wyróżnia się także inne formy organizacyjne, np. Zgromadzenie Plenarne Trybunału (wszyscy sędziowie rozstrzygają sprawy administracyjne) i sędzia zasiadający jednoosobowo, który weryfikuje zasadność złożonej do Trybunału skargi. Ponadto warto wiedzieć, że każdy sędzia jako członek Trybunału może pracować w trzech rolach. Typowe funkcje sędziowskie dotyczą „zwykłego” członka Trybunału, natomiast przygotowywaniem spraw do rozpatrzenia zajmuje się sędzia-sprawozdawca, a tzw. sędzia narodowy wydaje wyrok w sprawie „ze swojego państwa”.